DOM GABRIEL ALOISIUS, CARDEAL-BISPO DI PORTO SANTA-RUFINA
POR MERCÊ DE DEUS E DA SANTA SÉ APOSTÓLICA, EM COMUNHÃO
COM SUA SANTIDADE PIÍSSIMA, O SANTO PADRE BENTO IX.
PREFEITO DO DISCASTÉRIO PARA O CULTO DIVINO
E DISCIPLINA DOS SACRAMENTOS
FOLHETO BASE PARA AS SANTAS MISSAS EM RITO EXTRAORDINÁRIO
SANTA MISSA EM LATIM
A todos os meus irmãos do Sacramento da Ordem, saúdo com a Paz de Jesus Cristo, Nosso Senhor.
INTRODUÇÃO
Quero, por meio desta, INSTITUIR e PROMULGAR um Folheto Padrão para o Santo Ofício Divino em Latim, outrora outorgado pelo Papa São Pio V, após o Concílio de Trento (na realidade) no século XVI, visando facilitar e articular a celebração desta piíssima tradição que percorreu os séculos cativando muitos corações a este Rito piedoso.
Segue, agora, o Rito da Missa celebrada COM o povo.
RITO EXTRAORDINÁRIO DA SANTA MISSA - MISSALE ROMANUM
RITOS INICIAIS
1. Reunido o povo, o sacerdote dirige-se ao presbitério com os ministros, durante o canto de entrada.
2. Chegando ao altar e feita a devida reverência, beija-o em sinal de veneração e, se oportuno, incensa-o. Em seguida, todos se dirigem às cadeiras.
Terminado o canto de entrada, toda a assembleia, de pé, faz o sinal da cruz enquanto o sacerdote diz:
Pres: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti.
O povo responde:
Ass: Amen.
O sacerdote, voltado ao povo e abrindo os braços, saúda-o:
Pres: Dominus vobiscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.
O sacerdote, diácono ou outro ministro devidamente preparado poderá, em breves palavras, introduzir os fiéis na missa do dia.
ATO PENITENCIAL
Escolhe-se uma das quatro fórmulas aqui propostas.
Segue-se o Ato Penitencial. O sacerdote convida os fiéis à penitência.
Pres: Fratres, agnoscámus peccáta nostra, ut apti simus ad sacra mystéria celebránda.
Após um momento de silêncio, usa-se a seguinte fórmula:
Ass: Confíteor Deo omnipoténti et tibi, frater, quia peccávi nimis cogitatióne, verbo, ópere et omissióne: et, percutientes sibi pectus, dicunt
(batendo no peito)
mea culpa, mea culpa, mea máxima culpa.
(e então prossegue)
Deinde prosequuntur: Ideo precor beátam Maríam semper Vírginem, omnes Angelos et Sanctos, et te, frater, oráre pro me ad Dóminum Deum nostrum.
Segue-se a absolvição sacerdotal:
Pres: Misereátur nostri omnípotens Deus et, dimíssis peccátis nostris, perdúcat nos ad vitam aetérnam.
O povo responde:
Ass: Amen.
3. Segue-se as invocações Kyrie eleison, caso já não tenham ocorrido no ato penitencial.
Pres: Kýrie, eléison.
Ass: Kýrie, eléison.
Pres: Christe, eléison.
Ass: Christe, eléison.
Pres: Kýrie, eléison.
Ass: Kýrie, eléison.
(In Dominicis et Solemnitatibus: - NOS DOMINGOS E SOLENIDADES:)
HINO DE LOUVOR
4. Quando for prescrito, canta-se ou recita-se o Hino de Louvor. O hino é prescrito aos domingos, exceto no tempo do Advento e da Quaresma. Recita-se nas solenidades e festas e ainda em celebrações especiais mais solenes.
Ass: Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te, gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam, Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite Jesu Christe, Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus, tu solus altissimus, Iesus Christe, cum sancto Spiritu†, in gloria Dei Patris. Amen.
ORAÇÃO DO DIA
5. Terminado o hino, de mãos unidas, o sacerdote diz:
Pres: Oremus.
E todos oram em silêncio por um tempo.
Então, o sacerdote abrindo os braços reza a oração conforme abaixo em Oração da Coleta.
Ao terminar, o povo aclama:
Ass: Amen.
6. O leitor dirige-se ao ambão para a primeira leitura, que todos ouvem sentados.
Ao final acrescenta:
Leitor: Verbum Domini.
Todos aclamam:
Ass: Deo gratias.
(Após as leituras, é aconselhável um momento de silêncio para meditação.)
7. O salmista ou o cantor recita o salmo, e o povo o estribilho.
(In Dominicis et Solemnitatibus: - NOS DOMINGOS E SOLENIDADES:)
8. Se houver segunda leitura, o leitor a fará no ambão, como acima.
Ao final acrescenta:
Leitor: Verbum Domini.
Todos aclamam:
Ass: Deo gratias.
9. Segue-se o Aleluia ou outro canto.
ALLEUIA, ALLELUIA, ALLELUIA!
10. Enquanto isso, o sacerdote, se usar incenso, coloca-o no turíbulo. O diácono que vai proclamar o Evangelho, inclinando-se diante do sacerdote, pede a bênção em voz baixa:
Diác: Iube, domne, benedicere.
O sacerdote diz em voz baixa:
Pres: Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis: ut digne et competenter annunties Evangelium suum: in nomine Patris, et Filii, + et Spiritus Sancti.
O diácono responde:
Diác: Amen.
Se não houver diácono, o sacerdote, inclinado diante do altar, reza em silêncio;
Pres: Munda cor meum ac labia mea, omnipotens Deus, ut sanctum Evangelium tuum digne valeam nuntiare.
11. O diácono ou o sacerdote dirige-se ao ambão, acompanhado, se for oportuno, pelos ministros com o incenso e as velas, e diz:
Diác ou Sac: Dominus vobiscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.
O diácono, ou o sacerdote, fazendo o sinal da cruz no livro e, depois, na fronte, na boca e no peito, diz:
Diác ou Sac: Lectio sancti Evangelii secundum N.
Ass: Gloria tibi, Domine.
Então o diácono ou o sacerdote, se for oportuno, incensa o livro e proclama o Evangelho.
12. Terminado o Evangelho, o diácono ou o sacerdote diz:
Diác ou Sac: Verbum Domini.
O povo aclama:
Ass: Laus tibi, Christe.
O sacerdote beija o livro, rezando em silêncio:
Per evangelica dicta deleantur nostra delicta.
HOMILIA
13. Nos domingos e festas de preceito, faça-se a homilia, também recomendável nos outros dias.
(In Dominicis et Solemnitatibus: - NOS DOMINGOS E SOLENIDADES:)
CREDO
14. Terminada a homilia, seja feita, quando prescrita, uma das seguintes profissões de fé:
Pres: Fidem nostram profiteamur.
Symbolum Nicaenum-Constantinopolitanum - Símbolo Niceno-Constantinopolitano
Ass: Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem cæli et terræ, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Iesum Christum, Filium Dei Unigenitum, et ex Patre natum ante omnia sǽcula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum, non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de cælis.
(Todos se inclinam)
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo factus est.
(Todos se erguem)
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato; passus et sepultus est, et resurrexit tertia die, secundum Scripturas, et ascendit in cælum, sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria, iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et exspecto resurrectionem mortuorum, et vitam venturi sǽculi. Amen.
15. Em seguida, faz-se a oração universal ou dos fiéis.
LITURGIA EUCARÍSTICA
16. Inicia-se o canto do ofertório, enquanto os ministros colocam no altar o corporal, o sanguinho , o cálice e o missal.
17. Convém que os fiéis manifestem a sua participação, trazendo o pão e o vinho para a celebração da Eucaristia, ou outros dons para auxílio da comunidade e dos pobres.
18. O sacerdote, de pé, toma a patena com o pão e, elevando-a um pouco sobre o altar, reza em silêncio:
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus panem, quem tibi offérimus, fructum terræ et óperis mánuum hóminum: ex quo nobis fiet panis vitæ.
Se não houver canto ao ofertório, poderá o sacerdote recitar em voz alta as palavras acima, e o povo acrescentar a aclamação:
Ass: Benedíctus Deus in sǽcula!
19. O diácono ou o sacerdote derrama o vinho e um pouco d'água no cálice, rezando em silêncio.
Per huius aquæ et vini mystérium eius efficiámur divinitátis consórtes, qui humanitátis nostræ fíeri dignátus est párticeps.
20. Em seguida, o sacerdote toma o cálice e, elevando-o um pouco sobre o altar, reza em silêncio:
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus vinum, quod tibi offérimus, fructum vitis et óperis mánuum hóminum, ex quo nobis fiet potus spiritális.
Coloca o cálice sobre o corporal.
Se não houver canto ao ofertório, poderá o sacerdote recitar em voz alta as palavras acima, e o povo acrescentar a aclamação:
Ass: Benedíctus Deus in sǽcula!
21. O sacerdote, inclinando, reza em silêncio:
In spíritu humilitátis et in ánimo contríto suscipiámur a te, Dómine; et sic fiat sacrifícium nostrum in conspéctu tuo hódie, ut pláceat tibi, Dómine Deus.
22. Se for oportuno, incensa as oferendas e o altar. Depois, o diácono ou o ministro incensa o sacerdote e o povo.
23. O sacerdote, de pé, ao lado do altar, lava as mãos, dizendo em silêncio:
Lava me, Dómine, ab iniquitáte mea, et a peccáto meo munda me.
24. No meio do altar e voltado para o povo, estendendo e unindo as mãos, o sacerdote diz:
Pres: Oráte, fratres: ut meum ac vestrum sacrifícium acceptábile fiat apud Deum Patrem omnipoténtem.
O povo responde:
Ass: Suscípiat Dóminus sacrifícium de mánibus tuis ad laudem et glóriam nóminis sui, ad utilitátem quoque nostram totiúsque Ecclésiæ suæ sanctæ.
25. Em seguida, abrindo os braços, o sacerdote reza a oração sobre as oferendas.
Ao terminar, o povo aclama:
Ass: Amen.
PRAEFATIO - PREFÁCIO
Começando a Oração Eucarística, o sacerdote abre os braços e diz:
Pres: Dominus vobiscum.
Ass: Et cum spiritu tuo.
Erguendo as mãos, o sacerdote prossegue:
Pres: Sursum corda.
Ass: Habemus ad Dominum.
O sacerdote, com os braços abertos, acrescenta:
Pres: Gratias agamus Domino Deo nostro.
Ass: Dignum et iustum est.
O sacerdote, de braços abertos, continua o prefácio.
Ao final, une as mãos e, com o povo, canta ou diz em voz alta:
Ass: Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt cæli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis.
ORAÇÃO EUCARÍSTICA I
ou Cânon Romano
26. O sacerdote, de braços abertos, diz:
Pres: Te igitur, clementíssime Pater, per Iesum Christum, Filium tuum, Dominum nostrum, supplices rogamus ac petimus,
une as mãos e traça o sinal da cruz sore o pão e o cálice ao mesmo tempo, dizendo:
uti accepta habeas signat semel super panem et calicem simul, dicens: et benedicas + haec dona, haec múnera, haec sancta sacrifícia illibata,
O sacerdote, de braços abertos, prossegue:
Pres: in primis, quæ tibi offerimus pro Ecclesia tua sancta catholica: quam pacificare, custodire, adunare et regere digneris toto orbe terrarum: una cum famulo tuo Papa nostro N. et Antistite nostro N. et omnibus orthodoxis atque catholicæ et apostolicæ fidei cultoribus.
27. Memento dos vivos
1C: Memento, Domine, famulorum famularumque tuarum N et N
une as mãos e reza em silêncio.
De braços abertos, prossegue:
et omnium circumstantium, quorum tibi fides cognita est et nota devotio, pro quibus tibi offerimus: vel qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis, pro se suisque omnibus: pro redemptione animarum suarum, pro spe salutis et incolumitatis suæ: tibique reddunt vota sua æterno Deo, vivo et vero.
28. "Infra actionem"
2C: Communicantes, et memoriam venerantes, in primis gloriosæ semper Virginis Mariæ, Genetricis Dei et Domini nostri Iesu Christi: sed et beati Ioseph, eiusdem Virginis Sponsi, et beatorum Apostolorum ac Martyrum tuorum, Petri et Pauli, Andreæ, (Iacobi, Ioannis, Thomæ, Iacobi, Philippi, Bartholomǽi, Matthǽi, Simonis et Thaddǽi: Lini, Cleti, Clementis, Xysti, Cornelii, Cypriani, Laurentii, Chrysogoni, Ioannis et Pauli, Cosmæ et Damiani) et omnium Sanctorum tuorum; quorum meritis precibusque concedas, ut in omnibus protectionis tuæ muniamur auxilio.
(Per Christum Dominum nostrum. Amen.)
29. O sacerdote, com os braços abertos. continua:
Pres: Hanc igitur oblationem servitutis nostræ, sed et cunctæ familiæ tuæ, quǽsumus, Domine, ut placatus accipias: diesque nostros in tua pace disponas, atque ab æterna damnatione nos eripi et in electorum tuorum iubeas grege numerari.
Une as mãos.
(Per Christum Dominum nostrum. Amen.)
30. Estendendo as mãos sobre as oferendas, diz:
Pres: Quam oblationem tu, Deus, in omnibus, quǽsumus, benedictam, Adscriptam, ratam, rationabilem, acceptabilemque facere digneris: ut nobis Corpus et Sanguis fiat dilectissimi Filii tui, Domini nostri Iesu Christi.
O sacerdote une as mãos.
31. Nas fórmulas que se seguem, as palavras do Senhor sejam proferidas de modo claro e audível, como requer a sua natureza.
Pres: Qui, pridie quam pateretur,
toma o pão, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar, e prossegue:
accepit panem in sanctas ac venerabiles manus suas,
eleva os olhos,
elevat oculos, et elevatis oculis in cælum ad te Deum Patrem suum omnipotentem, tibi gratias agens benedixit, fregit, deditque discipulis suis.
Mostra ao povo a hóstia consagrada, coloca-a na patena, fazendo genuflexão para adorá-la.
32. Então prossegue:
Pres: Simili modo, postquam cenatum est,
toma o cálice nas mãos, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar, e prossegue:
accipiens et hunc præclarum calicem in sanctas ac venerabiles manus suas, item tibi gratias agens benedixit, deditque discipulis suis.
Mostra o cálice ao povo, coloca-o sobre o corporal e faz genuflexão para adorá-lo.
33. Em seguida, diz:
Pres: Mysterium fidei.
O povo aclama:
Ass: Mortem tuam annuntiamus, Domine, et tuam resurrectionem confitemur, donec venias.
34. O sacerdote, de braços abertos, diz:
Pres: Unde et memores, Domine, nos servi tui, sed et plebs tua sancta, eiusdem Christi, Filii tui, Domini nostri, tam beatæ passionis, necnon et ab inferis resurrectionis, sed et in cælos gloriosæ ascensionis: offerimus præclaræ maiestati tuæ de tuis donis ac datis hostiam puram, hostiam sanctam, hostiam immaculatam, panem sanctum vitæ æternæ et Calicem salutis perpetuæ.
35. Prossegue, de braços abertos:
Supra quæ propitio ac sereno vultu respicere digneris: et accepta habere, sicuti accepta habere dignatus es munera pueri tui iusti Abel, et sacrificium Patriarchæ nostri Abrahæ, et quod tibi obtulit summus sacerdos tuus Melchisedech, sanctum sacrificium, immaculatam hostiam.
36. Une as mãos e inclina-se, dizendo:
Supplices te rogamus, omnipotens Deus: iube hæc perferri per manus sancti Angeli tui in sublime altare tuum, in conspectu divinæ maiestatis tuæ; ut, quotquot ex hac altaris participatione sacrosanctum Filii tui Corpus et Sanguinem sumpserimus,
ergue-se e faz sobre si o sinal da cruz, dizendo:
omni benedictione cælesti et gratia repleamur.
Une as mãos.
(Per Christum Dominum nostrum. Amen.)
37. Memento dos defuntos.
O sacerdote, de braços abertos, diz:
3C: Memento etiam, Domine, famulorum famularumque tuarum N et N, qui nos præcesserunt cum signo fidei, et dormiunt in somno pacis.
Une as mãos e reza em silêncio.
De braços abertos, prossegue:
Ipsis, Domine, et omnibus in Christo quiescentibus, locum refrigerii, lucis et pacis, ut indulgeas, deprecamur.
Une as mãos.
(Per Christum Dominum nostrum. Amen.)
38. Bate no peito dizendo:
4C: Nobis quoque peccatoribus famulis tuis,
de braços abertos, prossegue:
et extensis manibus prosequitur: de multitudine miserationum tuarum sperantibus, partem aliquam et societatem donare digneris cum tuis sanctis Apostolis et Martýribus: cum Ioanne, Stephano, Matthia, Barnaba, (Ignatio, Alexandro, Marcellino, Petro, Felicitate, Perpetua, Agatha, Lucia, Agnete, Cæcilia, Anastasia) et omnibus Sanctis tuis: intra quorum nos consortium, non æstimator meriti, sed veniæ, quǽsumus, largitor admitte.
Une as mãos:
Per Christum Dominum nostrum.
39. E o sacerdote prossegue:
4C: Per quem hæc omnia, Domine, semper bona creas, sanctificas, vivificas, benedicis, et præstas nobis.
40. Ergue o cálice e a patena com a hóstia, dizendo:
Pres: Per ipsum, et chuhm ipso, et in ipso, est tibi Deo Patri omnipotenti, in unitate Spiritus Sancti, omnis honor et gloria per omnia sǽcula sæculorum.
O povo aclama:
Ass: Amen.
RITO DA COMUNHÃO
41. Tendo colocado o cálice e a patena sobre o altar, o sacerdote diz unindo as mãos:
Pres: Praecéptis salutáribus móniti, et divína institutióne formáti, audémus dícere:
O sacerdote abre os braços e prossegue com o povo:
Ass: Pater noster, qui es in caelis: sanctificétur nomen tuum; advéniat regnum tuum; fiat volúntas tua, sicut in caelo, et in terra. Panem nostrum cotidiánum da nobis hódie; et dimítte nobis débita nostra, sicut et nos dimíttimus debitóribus nostris; et ne nos indúcas in tentatiónem; sed líbera nos a malo.
42. O sacerdote prossegue sozinho, de braços abertos:
Pres: Líbera nos, quaesumus, Dómine, ab ómnibus malis, da propítius pacem in diébus nostris, ut, ope misericórdiae tuae adiúti, et a peccáto simus semper líberi et ab omni perturbatióne secúri: exspectántes beátam spem et advéntum Salvatóris nostri Iesu Christi.
O sacerdote une as mãos. O povo conclui a oração aclamando:
Ass: Quia tuum est regnum, et potéstas, et glória in saecula.
43. O sacerdote, de braços abertos, diz em voz alta:
Pres: Dómine Iesu Christe, qui dixísti Apóstolis tuis: Pacem relínquo vobis, pacem meam do vobis: ne respícias peccáta nostra, sed fidem Ecclésiae tuae; eámque secúndum voluntátem tuam pacificáre et coadunáre dignéris.
O sacerdote une as mãos e conclui:
Qui vivis et regnas in saecula saeculórum.
O povo responde:
Ass: Amen.
44. O sacerdote, estendendo e unindo as mãos, acrescenta:
Pres: Pax Dómini sit semper vobíscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spíritu tuo.
45. Em seguida, se for oportuno, o diácono ou o sacerdote acrescenta estas palavras ou outras semelhantes:
Diác: Offérte vobis pacem.
E todos, segundo o costume do lugar, manifestam uns aos outros a paz e a caridade; o sacerdote saúda o diácono ou o ministro.
46. Em seguida, o sacerdote parte o pão consagrado sobre a patena e coloca um pedaço no cálice, rezando em silêncio:
Pres: Haec commíxtio Córporis et Sánguinis Dómini nostri Iesu Christi fiat accipiéntibus nobis in vitam aetérnam.
47. Enquanto isso, canta-se ou recita-se:
Ass: Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: miserére nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: miserére nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: dona nobis pacem.
Essas palavras podem ser repetidas várias vezes, se a fração do pão se prolonga. Contudo, na última vez se diz: dona nobis pacem.
48. O sacerdote, de mãos unidas, reza em silêncio:
Pres: Dómine Iesu Christe, Fili Dei vivi, qui ex voluntáte Patris, cooperánte Spíritu Sancto, per mortem tuam mundum vivificásti: líbera me per hoc sacrosánctum Corpus et Sánguinem tuum ab ómnibus iniquitátibus meis et univérsis malis: et fac me tuis semper inhaerére mandátis, et a te numquam separári permíttas.
49. O sacerdote faz genuflexão, toma a hóstia, elevando-a sobre a patena, diz em voz alta, voltado para o povo:
Pres: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccáta mundi. Beáti qui ad cenam Agni vocáti sunt.
E acrescenta, com o povo, uma só vez:
Ass: Dómine, non sum dignus, ut intres sub téctum meum, sed tantum dic verbo, et sanábitur ánima mea.
50. O sacerdote, voltado para o altar, reza em silêncio:
Corpus Christi custódiat me in vitam aetérnam.
Comunga o Corpo de Cristo.
Depois, segura o cálice e reza em silêncio:
Sanguis Christi custódiat me in vitam aetérnam.
Comunga o Sangue de Cristo.
51. Toma a patena ou o cibório e, mostrando a hóstia um pouco elevada aos que vão comungar e diz a cada um:
Corpus Christi.
O que vai comungar responde:
Amen.
O diácono, ao distribuir a sagrada comunhão, procede do mesmo modo.
52. Se houver comunhão sob as duas espécies, observe-se o rito prescrito.
53. Enquanto o sacerdote comunga do Corpo de Cristo, inicia-se o canto da comunhão.
54. Terminada a comunhão, o sacerdote, o diácono ou acólito purifica a patena e o cálice.
Enquanto se faz a purificação, o sacerdote reza em silêncio:
Quod ore súmpsimus, Dómine, pura mente capiámus, et de múnere temporáli fiat nobis remédium sempitérnum.
55. O sacerdote pode voltar a cadeira. É aconselhável guardar um momento de silêncio ou recitar algum salmo ou canto de louvor.
56. De pé, junto à cadeira ou ao altar, o sacerdote diz:
Pres: Oremus.
E todos, com o sacerdote, rezam algum tempo de silêncio, se ainda não o fizeram. Em seguida o sacerdote abrindo os braços diz a oração ''Depois da comunhão''.
Ao terminar, o povo aclama:
Ass: Amen.
57. Se necessário, façam-se breves comunicações ao povo.
58. Segue-se o rito de despedida. O sacerdote, abrindo os braços, saúda o povo:
Pres: Dominus vobiscum.
Ass: Et cum spiritu tuo.
O diácono diz:
Diác: Inclinate vos ad benedictionem.
O sacerdote abençoa o povo, dizendo:
Pres: Benedícat vos omnípotens Deus, Pater, et Fílius +, et Spíritus Sanctus.
Ass: Amen.
59. Depois, o diácono ou o próprio sacerdote diz ao povo, unindo as mãos:
Pres ou Diác: Ite, missa est.
O povo responde:
Ass: Deo gratias.
60. Então o sacerdote beija o altar em sinal de veneração, como no início. Feita a devida reverência, retira-se com os ministros.
61. Caso ocorra ainda alguma ação litúrgica, omite-se o rito de despedida.
CONCLUSÃO
No mais, espero que esta Prefeitura tenha alcançado a satisfação e auxilio do Corpo do Cristo Cabeça, a Igreja.
A todos que a esta lerem e usufruírem, bênçãos apostólicas +
Dado e passado em Roma, no Gabinete da Cúria Romana, ao dia 18 de novembro de 2023, primeiro ano de Pontificado de Sua Santidade Bento IX.
Prefeito do Dicastério para o Clero
Prefeito do Dicastério para o Culto Divino e Disciplina dos Sacramentos