Livreto | Santa Missa de conclusão do Retiro Anual do clero, presidida pelo Papa Bento IX


 

SANTA MISSA DE CONCLUSÃO 
DO RETIRO ANUAL DO CLERO
PRESIDIDA POR SUA SANTIDADE,
O PAPA BENTO IX
 


Altar da Cátedra de São Pedro, Vaticano | 21 de Dezembro de 2023
 
RITOS INICIAIS

CÂNTICO DE ENTRADA

RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM
RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM

PECCAVIMUS, ET FACTI SUMUS TAMQUAM IMMUNDUS NOS
ET CECIDIMUS QUASI FOLI UM UNIVERSI
ET INIQUITATES NOSTRÆ QUASI VENTUS ABSTULE RUNT NOS
ABSCONDISTI FACIEM TUAM A NOBIS
ET ALLISISTI NOS IN MANU INIQUITATIS NOSTRAE

RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM
RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM

VIDE DOMINE AFFLICTIONEM POPULI TUI
ET MITTE QUEM MISSURUS ES
EMITTE AGNUM DOMINATOREM TERRAE
DE PETRA DESERTI AD MONTEM FILIÆ SION
UT AUFERAT IPSE JUGUM CAPTIVITATIS NOSTRAE

RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM
RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM

CONSOLAMINI, CONSOLAMINI, POPULE MEUS, CITO VENI ET SALUS TUA
QUARE MAERORE CONSUMERIS, QUIA INNOVAVIT TE DOLOR?
SALVABO TE, NOLI TIMERE,
EGO ENIM SUM DOMINUS DEUS TUUS
SANCTUS ISRAEL, REDEMPTOR TUUS

RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM
RORATE CÆLI DESUPER,
ET NUBES PLUANT JUSTUM


 
SAUDAÇÃO
Terminado o canto de entrada, toda a assembleia, de pé, faz o sinal da cruz, enquanto o sacerdote diz:
Pres: In nómine Patris, et Fílii, et Spíritus Sancti.
Ass: Amen.

O sacerdote, voltado para o povo e abrindo os braços, saúda-o:
Pres: 
Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Iesu Christo.
Ass: Et cum spiritu tuo.

ATO PENITENCIAL
Segue-se o Ato Penitencial. O presidente convida os fiéis à penitência.
Pres: Fratres, agnoscámus peccata nostra, ut apti simus ad sacra mystéria celebrànda.
Após um momento de silêncio, usa-se a seguinte fórmula:
Ass: Confìteor Deo omnipotènti et vobis, fratres, quia peccàvi nimis cogitatiòne, verbo, òpere et omissiòne, 
Batendo no peito, se diz
mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa. 
Então prossegue-se
Ideo precor beàtam Mariam Semper Virginem omnes Angelos et Sanctos et vos fratres, oràre pro me, ad Dominum Deum nostrum.

Segue-se a absolvição sacerdotal:
Pres: Misereátur nostri omnípotens Deus et, dimíssis peccátis nostris, perdúcat nos ad vitam aetérnam.
O povo responde:
Ass: Amen.

KYRIE
Pres: Kýrie, eléison.
Ass: Kýrie, eléison.
 
Pres: Christe, eléison.
Ass: Christe, eléison.

Pres: Kýrie, eléison.
Ass: Kýrie, eléison.
ORAÇÃO DO DIA
16. Terminado o hino, de mãos unidas, o sacerdote diz:
Pres: Oremus.
E todos oram em silêncio por um tempo. O sacerdote abre os braços e diz:
Deus, qui regnum Christi ubíque terrárum dilatári providéntia mirábili disposuísti, et omnes hómines salutáris éffici redemptiónis partícipes, praesta, quaesumus, ut Ecclésia tua universále sit salútis sacraméntum, et cunctis homínibus revelétur exspectátio géntium et Salvátor eárum. Per Dominum nostrum Iesum Christum, Filium tuum, in unitáte Spíritus Sancti Spiritus, per omnia saecula saeculorum.
Ass: Amen.

PRIMEIRA LEITURA

17. Os leitores, do ambão, dizem as leituras.
 
Leitor: Leitura do Livro do Cântico dos Cânticos:
É a voz do meu amado! Eis que ele vem saltando pelos montes, pulando sobre as colinas. O meu amado parece uma gazela, ou um cervo ainda novo. Eis que ele está de pé atrás de nossa parede, espiando pelas janelas, observando através das grades. O meu amado me fala dizendo: “Levanta-te, minha amada, minha rola, formosa minha, e vem! O inverno já passou, as chuvas pararam e já se foram. No campo aparecem as flores, chegou o tempo das canções, a rola já faz ouvir seu canto em nossa terra. Da figueira brotam os primeiros frutos, soltam perfume as vinhas em flor. Levanta-te, minha amada, formosa minha, e vem! Minha rola, que moras nas fendas da rocha, no esconderijo escarpado, mostra-me teu rosto, deixa-me ouvir tua voz! Pois a tua voz é tão doce, e gracioso o teu semblante”.
 
Leitor: Verbum Domini.
Ass: Deo gratias.

SALMO RESPONSORIAL
 
Ó justos, alegrai-vos no Senhor! Cantai para o Senhor um canto novo!
 
Dai graças ao Senhor ao som da harpa, na lira de dez cordas celebrai-o! Cantai para o Senhor um canto novo, com arte sustentai a louvação!
 
Mas os desígnios do Senhor são para sempre, e os pensamentos que ele traz no coração, de geração em geração, vão perdurar. Feliz o povo cujo Deus é o Senhor, e a nação que escolheu por sua herança! 

No Senhor nós esperamos confiantes, porque ele é nosso auxílio e proteção! Por isso o nosso coração se alegra nele, seu santo nome é nossa única esperança.


ACLAMAÇÃO AO EVANGELHO

ALLELUIA, ALLELUIA, ALLELUIA!
ALLELUIA, ALLELUIA, ALLELUIA!

Ó Emanuel, sois nosso Rei e Orientador: vinde salvar-nos, ó Senhor e nosso Deus!

ALLELUIA, ALLELUIA, ALLELUIA!
ALLELUIA, ALLELUIA, ALLELUIA!

19. Enquanto isso, o sacerdote, se usar incenso, coloca-o no turíbulo. O diácono que vai proclamar o Evangelho, inclinando-se diante do sacerdote, pede a bênção em voz baixa:
Diác: Iube, domne, benedicere.
O sacerdote diz em voz baixa:
Pres: Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis: ut digne valeam nuntiare Evangelium suum: in nomine Patris et Filii + et Spiritus Sancti.
Diác: Amen.

EVANGELHO

20. O diácono ou o sacerdote dirige-se ao ambão, acompanhado, se for oportuno, pelos ministros com o incenso e as velas, e diz:
Diác ou Sac: Dominus vobiscum.
Ass: Et cum spiritu tuo.

O diácono, ou o sacerdote, fazendo o sinal da cruz no livro e, depois, na fronte, na boca e no peito, diz:
Diác ou Sac: Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
Ass: Gloria tibi, Domine.

Então o diácono ou o sacerdote, se for oportuno, incensa o livro e proclama o Evangelho.
Diác ou Sac: Naqueles dias, Maria pôs-se a caminho e dirigiu-se apressadamente para a montanha, em direção a uma cidade de Judá. Entrou em casa de Zacarias e saudou Isabel. Quando Isabel ouviu a saudação de Maria, o menino exultou-lhe no seio. Isabel ficou cheia do Espírito Santo e exclamou em alta voz: "Bendita és tu entre as mulheres e bendito é o fruto do teu ventre. Donde me é dado que venha ter comigo a Mãe do meu Senhor? Na verdade, logo que chegou aos meus ouvidos a voz da tua saudação, o menino exultou de alegria no meu seio. Bem-aventurada aquela que acreditou no cumprimento de tudo quanto lhe foi dito da parte do Senhor".
21. Terminado o Evangelho, o diácono ou o sacerdote diz:
Diác ou Sac: Verbum Domini.
Ass: Laus tibi, Christe.

HOMILIA
Nos domingos e festas de preceito, faça-se a homilia, também recomendável nos outros dias.
 
OFERTÓRIO
24. Inicia-se o canto do ofertório, enquanto os ministros colocam no altar o corporal, o sanguinho , o cálice e o missal.
 
SUPPLICES TE ROGAMUS, OMNIPOTENS DEUS: 
IUBE HAEC PERFERRI PER MANUS SANCTI ANGELI TUI 
IN SUBLIME ALTARE TUUM, 
IN CONSPECTU DIVINAE MAIESTATIS TUAE.

PER MANUS SANCTI ANGELI TUI 
IN SUBLIME ALTARE TUUM
PANEM VITAE AETERNAE OFFERIMUS

UT QUOTQUOT EX HAC ALTARIS PARTICIPATIONE
SACROSANCTUM FILII TUI, 
CORPUS ET SANGUINEM SUMPSERIMUS.

ERIGIT SE ATQUE SEIPSUM SIGNAT, DICENS:
OMNI BENEDICTIONE CAELESTI ET GRATIA REPLEAMUR.



25. Convém que os fiéis manifestem a sua participação, trazendo o pão e o vinho para a celebração da Eucaristia, ou outros dons para auxílio da comunidade e dos pobres.
26. O sacerdote, de pé, toma a patena com o pão e, elevando-a um pouco sobre o altar, reza em silêncio:
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus panem, quem tibi offérimus, fructum terræ et óperis mánuum hóminum: ex quo nobis fiet panis vitæ.
Se não houver canto ao ofertório, poderá o sacerdote recitar em voz alta as palavras acima, e o povo acrescentar a aclamação:
Ass: Benedíctus Deus in sǽcula!
27. O diácono ou o sacerdote derrama o vinho e um pouco d'água no cálice, rezando em silêncio.
Per huius aquæ et vini mystérium eius efficiámur divinitátis consórtes, qui humanitátis nostræ fíeri dignátus est párticeps.
28. Em seguida, o sacerdote toma o cálice e, elevando-o um pouco sobre o altar, reza em silêncio:
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus vinum, quod tibi offérimus, fructum vitis et óperis mánuum hóminum, ex quo nobis fiet potus spiritális.
Coloca o cálice sobre o corporal.
Se não houver canto ao ofertório, poderá o sacerdote recitar em voz alta as palavras acima, e o povo acrescentar a aclamação:
Ass: Benedíctus Deus in sǽcula!
29. O sacerdote, inclinando, reza em silêncio:
In spíritu humilitátis et in ánimo contríto suscipiámur a te, Dómine; et sic fiat sacrifícium nostrum in conspéctu tuo hódie, ut pláceat tibi, Dómine Deus.
30. Se for oportuno, incensa as oferendas e o altar. Depois, o diácono ou o ministro incensa o sacerdote e o povo.
31. O sacerdote, de pé, ao lado do altar, lava as mãos, dizendo em silêncio:
Lava me, Dómine, ab iniquitáte mea, et a peccáto meo munda me.

ORAÇÃO SOBRE AS OFERENDAS
32. No meio do altar e voltado para o povo, estendendo e unindo as mãos, o sacerdote diz:
Pres:  Orate, fratres: ut meum ac vestrum sacrificium acceptabile fiat apud Deum Patrem omnipotem.
Ass: Suscipiat Dominus sacrificium de manibus tuis ad laudem et gloriam nominis sui, ad utilitatem quoque nostram totius que Ecclesiae suae sanctae.
33. Em seguida, abrindo os braços, o sacerdote reza a oração sobre as oferendas;
Pres: Plebis tibi sacrátae réspice múnera, miséricors Deus, et per huius sacraménti virtútem concéde, ut credéntium in te multitúdo genus eléctum, regále sacerdótium, gens sancta, pópulus acquisitiónis tibi iúgiter efficiátur. Per Christum Dominum nostrum.
Ass: Amen.

PREFÁCIO
 
34. Começando a Oração Eucarística, o sacerdote abre os braços e diz:
Pres: Dominus vobiscum.
Ass: Et cum spiritu tuo.

Erguendo as mãos, o sacerdote prossegue:
Pres: Sursum corda.
Ass: Habemus ad Dominum.

O sacerdote, com os braços abertos, acrescenta:
Pres: Gratias agamus Domino Deo nostro.
Ass: Dignum et iustum est.

O sacerdote, de braços abertos, continua o prefácio.
Pres: Vere dignum et iustum est, aequum et salutáre, nos tibi semper et ubíque grátias ágere: Dómine, sancte Pater, omnípotens aetérne Deus: per Christum Dóminum nostrum. Quem praedixérunt cunctórum praecónia prophetárum, Virgo Mater ineffábili dilectióne sustínuit, Ioánnes cécinit affutúrum et adésse monstrávit. Qui suae nativitátis mystérium tríbuit nos praeveníre gaudéntes, ut et in oratióne pervígiles et in suis invéniat láudibus exsultántes. Et ídeo cum Angelis et Archángelis, cum Thronis et Dominatiónibus, cumque omni milítia caeléstis exércitus, hymnum glóriae tuae cánimus, sine fine dicéntes:
Ao final, une as mãos e, com o povo, canta ou diz em voz alta:
SANTO 

Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt cæli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis.
ORAÇÃO EUCARÍSTICA II
35. O sacerdote, de braços abertos, diz:
Pres: Vere Sanctus es, Domine, fons omnis sanctitatis.
une as mãos e traça o sinal da cruz sore o pão e o cálice ao mesmo tempo, dizendo:
Hæc ergo dona, quǽsumus, Spiritus tui rore sanctifica,
O sacerdote, de braços abertos, prossegue:
ut nobis Corpus et + Sanguis fiant Domini nostri Iesu Christi.
 

O sacerdote une as mãos.
37. Nas fórmulas que se seguem, as palavras do Senhor sejam proferidas de modo claro e audível, como requer a sua natureza.
Pres: Qui cum Passioni voluntarie traderetur,
toma o pão, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar, e prossegue:
accepit panem et gratias agens fregit, deditque discipulis suis.

Mostra ao povo a hóstia consagrada, coloca-a na patena, fazendo genuflexão para adorá-la.
 
38. Então prossegue:
Pres: Simili modo, postquam cenatum est,
toma o cálice nas mãos, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar, e prossegue:
accipiens et calicem iterum tibi gratias agens dedit discipulis suis.
Mostra o cálice ao povo, coloca-o sobre o corporal e faz genuflexão para adorá-lo.
39. Em seguida, diz:
Rezado
Pres: Mysterium fidei.
Ass: Mortem tuam annuntiamus, Domine, et tuam resurrectionem confitemur, donec venias.

40. O sacerdote, de braços abertos, diz:
Pres: Memores igitur mortis et resurrectionis eius, tibi, Domine, panem vitæ et calicem salutis offerimus, gratias agentes quia nos dignos habuisti astare coram te et tibi ministrare. Et supplices deprecamur ut Corporis et Sanguinis Christi participes a Spiritu Sancto congregemur in unum.

1C: Recordare, Domine, Ecclesiæ tuæ toto orbe diffusæ, ut eam in caritate perficias una cum Papa nostro Benedictvs et universo clero.
 
2C: Memento etiam fratrum nostrorum, qui in spe resurrectionis dormierunt, omniumque in tua miseratione defunctorum, et eos in lumen vultus tui admitte.
 
3C: Omnium nostrum, quǽsumus, miserere, ut cum beata Dei Genetrice Virgine Maria, beatis Apostolis et omnibus Sanctis, qui tibi a sǽculo placuerunt, æternæ vitæ mereamur esse consortes, et te laudemus et glorificemus per Filium tuum Iesum Christum.

41. Ergue o cálice e a patena com a hóstia, dizendo:
Pres: Per ipsum, et chuhm ipso, et in ipso, est tibi Deo Patri omnipotenti, in unitate Spiritus Sancti, omnis honor et gloria per omnia sǽcula sæculorum.
O povo aclama:
Ass: Amen.

ORAÇÃO DO SENHOR
42. Tendo colocado o cálice e a patena sobre o altar, o sacerdote diz unindo as mãos:
Pres: Praecéptis salutáribus móniti, et divína institutióne formáti, audémus dícere:
O sacerdote abre os braços e prossegue com o povo:
Ass: Pater noster, qui es in caelis: sanctificétur nomen tuum; advéniat regnum tuum; fiat volúntas tua, sicut in caelo, et in terra. Panem nostrum cotidiánum da nobis hódie; et dimítte nobis débita nostra, sicut et nos dimíttimus debitóribus nostris; et ne nos indúcas in tentatiónem; sed líbera nos a malo.

43. O sacerdote prossegue sozinho, de braços abertos:
Pres: Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus malis, da propitius pacem in diebus nostris, ut, ope misericordiae tuae adiuti, et a peccato simus semper liberi et ab omni perturbatione securi: exspectantes beatam spem et adventum Salvatoris nostri Iesu Christi.
O sacerdote une as mãos. O povo conclui a oração aclamando:
Ass: Quia tuum est regnum, et potestas, et gloria in saecula.

44. O sacerdote, de braços abertos, diz em voz alta:
Pres: Domine Iesu Christe, qui dixisti Apostolis tuis: Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis: ne respicias peccata nostra, sed fidem Ecclesiae tuae; eamque secundum voluntatem tuam paceficare et coadunare digneris.
O sacerdote une as mãos e conclui:
Qui vivis et regnas in saecula saeculórum. 
O povo responde:
Ass: Amen.

45. O sacerdote, estendendo e unindo as mãos, acrescenta:
Pres: Pax Domini sit semper vobiscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.

ÓSCULO DA PAZ
46. Em seguida, se for oportuno, o diácono ou o sacerdote acrescenta estas palavras ou outras semelhantes:
Diác: Offerte vobis pacem.
E todos, segundo o costume do lugar, manifestam uns aos outros a paz e a caridade; o sacerdote saúda o diácono ou o ministro.

FRAÇÃO DO PÃO
47. Em seguida, o sacerdote parte o pão consagrado sobre a patena e coloca um pedaço no cálice, rezando em silêncio:
Pres: Hanc autem unionem ad corpus et sanguinem Iesu Christi Domini nostri, in nobis accipimus, serve nos ad vitam aeternam.
48. Enquanto isso, canta-se ou recita-se:

Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: miserére nobis. 
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: miserére nobis. 
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: dona nobis pacem.
 
Essas palavras podem ser repetidas várias vezes, se a fração do pão se prolonga. Contudo, na última vez se diz: dona nobis pacem.
49. O sacerdote, de mãos unidas, reza em silêncio:
Pres: Domine Jesu Christe, corpus et sanguinem tuum ego accipere, non propter tonem, sed fidem Ecclesiae; sed, propter bonitatem tuam, medicina autem alimenta, et quibus in vita mea.
50. O sacerdote faz genuflexão, toma a hóstia, elevando-a sobre a patena, diz em voz alta, voltado para o povo:
Pres: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Beati qui ad cenam Agni vocati sunt.
E acrescenta, com o povo, uma só vez:
Ass: Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum: sed tantum dic verbo, et sanabitur anima me

COMUNHÃO
51. O sacerdote, voltado para o altar, reza em silêncio:
Corpus Christi custódiat me in vitam aeternam.
Comunga o Corpo de Cristo.
Depois, segura o cálice e reza em silêncio:
Ab Sanguis Christi custódiat me in vitam aeternam.
Comunga o Sangue de Cristo.
52. Toma a patena ou o cibório e, mostrando a hóstia um pouco elevada aos que vão comungar e diz a cada um:
Corpus Christi.
O que vai comungar responde:
Amen.
O diácono, ao distribuir a sagrada comunhão, procede do mesmo modo.
53. Enquanto o sacerdote comunga do Corpo de Cristo, inicia-se o canto da comunhão.

EGO VOS ELEGI DE MUNDO
UT EATIS, ET FRUCTUM AFFERATIS,
ET FRUCTUS VESTER MANEAT.

BEATI IMMACULATI IN VIA, 
QUI AMBULANT IN LEGE DOMINI.

ET VENIAT SUPER ME MISERICORDIA TUA, DOMINE;
SALUTARE TUUM SECUNDUM ELOQUIUM TUUM.

OCULI MEI DEFECERUNT IN DESIDERIO SALUTARIS TUI
ET ELOQUIO IUSTITIAE TUAE.


54. Terminada a comunhão, o sacerdote, o diácono ou acólito purifica a patena e o cálice.
Enquanto se faz a purificação, o sacerdote reza em silêncio:
Jube, Domine, ut servare possimus ex pura est cor nostrum quod suscepit oris. Et turn hoc munus nobis remédium sempitérnum.
55. O sacerdote pode voltar a cadeira. É aconselhável guardar um momento de silêncio ou recitar algum salmo ou canto de louvor.

ORAÇÃO DEPOIS DA COMUNHÃO
56. De pé, junto à cadeira ou ao altar, o sacerdote diz:
Pres: Oremus.
Então o sacerdote abrindo os braços reza a oração:
Pres: Deus, qui tuis Ecclésiam iúgiter pascis et róboras sacraméntis, concéde nobis mensa caelésti reféctis, ut, caritátis tuae documéntis obsequéndo, ferméntum vivíficans et salútis instruméntum humáno efficiámur consórtio. Per Christum Dominum nostrum.
Ass:  Amen.


BÊNÇÃO FINAL
 
Segue-se o rito de despedida. O sacerdote abrindo os braços, saúda o povo:
 
Pres: Dominus vobiscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.

Pres: Sit nomen Domini benedictum.
Ass: Ex hoc nunc et usque in sǽculum.

Pres: Adiutórium nostrum in nomine Domini,
Ass: Qui fecit cælum et terram.

O sacerdote abençoa o povo, dizendo:
Pres: Benedicat vos omnipotens Deus, Pater +, et Filius + , et Spiritus + Sanctus.
Ass: Amen.

Depois, o diácono ou o próprio sacerdote diz ao povo, unindo as mãos:
Diác: Ite, missa est.
O povo responde:
Ass: Deo gratias.

ANTÍFONA MARIANA

Sub tuum


SUB TUUM PRAESIDIUM CONFUGIMUS
SANCTA DEI GENITRIX
NOSTRAS DEPRECATIONES NE DESPICIAS
IN NECESSITATIBUS NOSTRIS
SED A PERICULIS CUNCTIS LIBERA NOS SEMPER
VIRGO GLORIOSA ET BENEDICTA